MİHT: Mart 2008

KADIN HAKLARI VE TOPLUMSAL CİNSİYET PANELİ

Medine ADIGÜZEL- Emekçi Kadınlar Derneği-Novamed Grevi

2006 yılında Novamed greve başladı ve kadın örgütlerince desteklendi, çünkü greve çıkan işçilerin hareketi diğer grevlerden farklıydı. 81 kadın ve 2 erkek işçinin katıldığı grevde kadın talepleri öndeydi. Tüm işçiler gibi insanca yaşam koşulları istiyorlardı. Hamilelik için sıraya girmemek, tuvalet için izin almamak, maske takmak gibi istekleri vardı. Novamed firması Alman Fabrikası. Serbest bölgede bulunuyor ve diyaliz için serum üretiyor. Kadın bedenine yönelik ayrımcılığa karşı mücadele ettiler çünkü hamile kadının üretimi diğer kadınların üretimiyle eşit değil ve bu yüzden sırayla hamile oluyorlardı. Novamed grevi hem kapitalizme hem de erkek egemenliğine karşı çıkıyordu ve kadınların kararlılığı dışarıyı harekete geçirdi. Kadın emeğine yönelik politikaları tartışmaya açtı. İlki İstanbul’da kurulan Novamed Grevi ve Dayanışma Platformu’na siyasal partilerden ve sendikalardan kadınlar katıldı. Eş zamanlı basın açıklamaları, protesto faksları, ortak stand açma faaliyetleri sonrası Antalya’ya yürüyüş gerçekleşti.
Novamed grevi serbest bölgede ilk grevdi ve bu grevde Petrol-İş sendikasının stratejisi olumlu ve gerçekçiydi. 448 gün süren grev başarıya ulaştı ayrıca dışarıdaki dayanışma işvereni sendikayı kabullenmesi için zorladı. Sadece kolektif değil , kolektif ve bireysel çalışmanın sonuç getirdiği gözlemlendi. Fabrikadaki işçi kadınların sorunlarına yönelik bir tartışma daha başladı ve bu sorunlar 5-6 Nisan’da yapılacak olan Enerji Platformuna taşınacak.
Fabrikada çalışan kadın sayısı artıyor. Kadın emeği daha ucuz ve örgütlenme oranı az olduğu için tercih ediliyor. Ev içindeki işleri de kadınlar yapıyor ve daha fazla sömürüye maruz kalıyor.
Zorunlu istihdam Paketi ve sosyal güvenlik konulu yasalarla kreşlerin kaldırılması, emzirme odalarının kaldırılması ve kadınlara yardımın kesintiye uğraması gibi düzenlemeler tartışılırken Novamed grevi oldukça anlamlıydı.

Alev ÖZKAZANÇ- Siyasal Bilgiler Fakültesi-Kadın Hakları

Kadın haklarıyla ilgili her türlü sorun hak hukuk çerçevesinde ele alınmaya zorlanıyor ve kadın hareketi ile kadın hakları mücadelesi bağlantısına bakmamız gerekiyor.
Günümüzde kadın haklarının insan hakları olarak ele alınmasında 3 aşama vardı:
1. insan hakları,
2. kadın hakları,
3. kadının insan hakları
İnsan hakları modern devletin kurguladığı, özel ve kamusal alan ayrımıyla ortaya çıkan bir şeydir. Birey, yurttaşlık ve eski rejime oranla eşitlik ve özgürlük ilkeleriyle yola çıktı. Haklar ve insan kavrayışı bağlantısına baktığımızda inan beyaz, erkek ve ota sınıfa ait olma özelliğini taşıyordu.
Kadın mücadelesinin yurttaşlığa yönelikti ve haklar söylemini sahiplenmişti. Liberalizmin hep küçümsendiği haklar söyleminde sınıfsal içerik için eleştiri yapılır fakat burjuva demokratik devriminin kökeninde burjuva sınıfını önceleyen kitlelerin mücadelesi vardır. Kadın hareketine baktığımızda 3 dalga var.
1848-1918 (1.dalga)
Kadınların medeni hakları ele alındı. Sözleşme yapabilme tanıklık edebilme ve sonrasında oy hakkı için mücadele vardı. Kadınlar oy hakkını elde edince geri çekilme sürecine girdi.

1967 -1980(2.dalga)
İkinci dünya savaşı sonrasında dünyanın yeniden yapılanmasına bağlı olarak tipik haklar mücadelesi değişti. Sorunu olmaması beklenen kadınların sorunları daha da büyüdü çünkü kadınlar çalışma hayatına daha yoğun katılmaya başladılar bununla birlikte ev içi rolleri de arttı ve kadın emeğiyle ilgili sorunlar vardı.
Genellikle cinsellikle ilgili konulara dikkat çevrildi fakat feminizmin önemi ataerkillikten bahsiydi. Ataerkilliğin devletle ilgili boyutlarına dikkat çekilmesi gerekirken mahrem olan, özel alan niteliğindeki aileye bakıldı ve mücadele buradan kaynaklanmaya başlandı. Mücadele kamusal hedeflerdense kadın bedeni üzerindeki erkek olgusuna çevrildi. Kadın-erkek meselesinin devleti önceleyen, sömürüyü önceleyen bir baskı biçimi olduğu fark edildi ve feminizmin sahiplendiği argüman oldu. Kadınlar hep küçük hareketlerin içindeydiler. Kampanyalar, adem-i merkezi örgütlenmeler, esnek örgütlenme kadınlar arasındaki dayanışmayı önceledi; kadınlar, kadınlarla konuşmaya başladılar ağırlık bilinç yükseltmeye verildi.
1980’den günümüze(3.dalga)
1.ve 2. dalga arasında bir süreklilik var iken burada bir farklılaşma görünmektedir. Artık sokak ve kampanya hareketliliği ve kadınların kadınlarla konuşması gibi hareketler geri çekildi, feminist söz geri çekildi ve farklı alanlarda medyada ve uluslararası alanda etkili oldu, popülerleşti.
Bu dönemde insan hakları ve kadın hakları söylemi yok Kadının insan hakları söylemi var. Feministlere göre insan hakları soyut ve evrenselcidir. Somut içeriği olmadıkça işçilerin ve etnik grupların haklarının adı konmadıkça soyut kalır.
Kadın hakları denmesi istenmiyor çünkü insan haklarına sonradan eklenen bir kategori, kendi başına hak talep eden bir grup kadın algılaması var. Kadının insan haklarından faydalanması için bazı engeller var. Çeşitli kurumlar ve yasalarla kadınlar cinsiyet ayrımcılığıyla karşı karşıya kalıyorlar. Kadın insandır ve temel insan haklarından yararlanması için ayrımcılığın kaldırılması gerekir.
Haklar için mücadele eden sadece kadınlar değildir. Hak kavramı şu an için gündemde ve siyasi bir sözdür genelde hukuksal dile tercüme ediliyor. Feminizmde de bu eğilim vardır. Hak hukuk çerçevesinde ele alınan kadın hakları için çok büyük bir mücadele varmış gibi gözüküyor ve bu paradoksal bir durum yaratıyor.
BM merkezli uluslar arası düzeyde 10 yılda bir yapılan büyük kadın toplantısında bildirgeler sunuluyor. Uluslararası sözleşmelerde ulusal kurumlara görevler çıkarılıyor. Lobi faaliyetleri ve Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü kurulması bir kıpırdanmaya işaret ediyor.
Kadının İnsan Hakları Vakfı sitesinde cinsel haklar bölümünde “Kadının orgazm olmaya hakkı vardır.” Denilmesi çok çarpıcıdır. Her türlü şey hak olarak anlaşılıyor. Haklar söylemi ulusal ve uluslararası alanda dallanıp budaklanıyor.
Birinci sorun haklar dizgesinde ele alınacak konularla ilgilidir. İkinci sorun ise haklarla paradoks olan bir tablo yani küresel çapta kadınların sarsıldıkları dönem milliyetçi, dinsel, gerici, militarist akımlar ve yoksullaşma nedeniyle daha fazla mağdur edildikleri dönem bu dönemdir. Kurumsal atılımlar yapılıyor ve bunları etkisiz, kısmen etkili kılan bir tablo var ve birbiriyle uyuşmuyor.
Kadının insan hakları söylemine ilişkin radikal feminizmin insan hakları ile birleşmesi etkili fakat mücadele pratiği olarak yeni döneme uymuyor ayrıca haklar söylemi giderek daha da daralan kamusal alanı hedef alıyor., karar alıcılara yüzünü dönme eğilimi mevcuttur.
1970’lerde kadın kadına konuşma varken üçüncü dalga ile karar alıcılarla konuşma gözümüze çarpıyor. Asıl sorun karar alıcılara yüzünü dönme değil bu karar alıcıların etkisiz olması yani NGOlaşma ile demokratik kamusal alanın sınırlanması söz konusu olunca dönülen yüze karşılık verilmemesidir.
Ataerkilliğin zayıflamasında hukuk mücadelesinin yeri ve sınırları nelerdir tartışmalıdır. Kadına ilişkin şiddet konusunda yasama organına ilişkin meselede hak hukuk algılaması farklılaşıyor. Hukuk şiddet meselesinde çekimser kalıyor, şiddete müdahale etme ancak ihlal olduğunda gündeme geliyor. Sistematik şekilde kadınların can güvenliği için sonuç doğurma potansiyeli yok. Oraya hukuk değil, toplumun mantığı giriyor.
Soft haklar yani 3. kuşak haklar dava edilecek haklar değildir., yaptırımı ne olacak belirsizdir.

Avukat Hayriye ERTEKİN- Ankara Barosu

Meksika, Nairobi ve Pekin ve Pekin +5 Dünya Kadın Konferansında kadınlar kendi dillerini keşfettiler. Kurulu sistem içinde kadın ayrımcılığı yapan yerlere odaklanma vardı. Meksika’da yaşam hakkı konuşuldu fakat şiddet konuşulmadı, 1979’da şiddet konuşuldu. Öncesinde şiddet olmadığı için değil, söylenmediği için konuşulmuyordu. Şiddet de ensest de ve tecavüz de vardı.
Ataerkil yapıyı değiştirmek önemli ve pozitif ayrımcılık gereklidir. Hukukun yetmediği yere eylem planlarıyla katılmak gereklidir. Sivil hareketler hükümet yanında eylem planına katılıyorlar.
Şiddet konusunda aile içi şiddet yasası var ve burada temele konulan şey ailedir yani aile kapsamında imam nikahlı birliktelik ve sosyal birliktelikler sayılmıyor. Sosyal birlikteliklerde de şiddet var. Amaç şiddeti önlemek mi aileyi korumak mı? Şiddet yaşandıktan sonra müdahale ediliyor ve dünyadaki eğilim önleme ve tedaviye yöneliktir. Evden uzaklaştırma örneğin bir tedbirdir. Türkiye’de eylem planları ile devlet zihniyet değişikliğine yönelik düzenlemeler yapıyor. Polisi eğitiyor, kadınlar nelerden yararlanıyor öğretiyor ve kurumsal mekanizmayı dönüştürüyor. Tabii ki bu yeterli değil fakat bu kadın hareketinin sağladığı bir sonuçtur.
Baroda BM projesi kapsamında bir merkez oluşturuldu 50-60 kadın avukat çalışıyor. Kamuoyu yaratma, hukuksal çalışma ve gönüllü eğitimler düzenleme, danışmanlık hizmeti verme gibi faaliyetleri olan bu merkeze gelen kadınlar bilgileniyor, güçleniyor, adli yardım konusunda yönlendiriliyor. Merkezin hazırladığı kadın hakları kitapçıkları, broşürleri vs hastanelere vs. dağıtılıyor